Pies w nauce Z psem na codzień
Agata Szczepanik, Michał Wójtowicz
15 października 2021

Rasy psów pasterskich to grupa psów, do której możemy zaliczyć zarówno psy stróżujące jak i zaganiające psy pasterskie. To co je łączy, to historia hodowli, zakładająca wykorzystanie w pracy przy stadach zwierząt np. owiec czy krów. Mówimy tu zarówno o historii powstania wielu ras, których pierwotnym przeznaczeniem miało być pilnowanie stada i/lub pomoc pasterzom w przemieszczaniu tych stad, ale też o aktualnym wykorzystaniu tych zwierząt, bo wiele osobników w dalszym ciągu właśnie w ten sposób współpracuje z człowiekiem. W dzisiejszych czasach wytrenowany pies pasterski to najlepszy przyjaciel pasterza, ale i nie tylko.

Tak jak w przypadku każdej innej grupy psów, taki i przy psach ras pasterskich bardzo istotne jest zapoznanie się z historią powstania konkretnej rasy zanim zdecydujemy się na przyjęcie jej reprezentanta pod nasz dach. Ale również w pracy behawiorysty czy trenera niezwykle istotna jest znajomość pierwotnych cech rasy psów pracujących, dzięki czemu jesteśmy w stanie dużo lepiej zrozumieć potrzeby danego psa i niejednokrotnie zidentyfikować przyczyny problemowych zachowań. I tu słowo „problemowe” jest warte szczególnego zastanowienia – często bowiem zachowanie, które my ludzie uznajemy za problematyczne u psów pasterskich, jest właśnie sposobem na spełnienie ich naturalnych potrzeb wynikających z pierwotnego przeznaczenia rasy.

Trzeba pamiętać, że pracujące psy mają większy zakres potrzeb, które my – jako opiekunowie – musimy pomóc im spełnić. Nie zaspakajając tych potrzeb w odpowiedni, bezpieczny i kontrolowany przez człowieka sposób, pies może próbować sam realizować je poprzez zachowania, które my uznamy za problematyczne. Wrócimy do tego tematu w dalszej części artykułu.

Charakter psa pasterskiego

Pasterskie Psy Stróżujące

Psy stróżujące to grupa psów pasterskich, która w drodze selekcji hodowlanej pielęgnowane miała cechy z łańcucha łowieckiego takie jak namierzanie i obserwowanie. Dla przypomnienia cały  łańcuch łowiecki  składa się z następujących elementów:

Namierzanie – obserwowanie – podkradanie – pogoń – chwycenie – zagryzienie – rozszarpanie – zjedzenie

Stróże były (i są) potrzebne przede wszystkim do pilnowania stada (owiec, bydła, drobiu) – niepożądane jest gonienie zwierząt, a obrona przed dzikimi zwierzętami i ostrzeganie przed niebezpieczeństwem. Dlatego też reszta elementów łańcucha łowieckiego została w tych psach wygaszona. Typowe psy pasterskie to zazwyczaj psy bardzo duże i silne, pożądane jest, aby już sam ich wygląd odstraszał intruzów. Gdy zauważą obcego osobnika, psy te ostrzegają ludzi szczekaniem, jednocześnie często przeganiając obcego. Reprezentantami tej grupy są między innymi: owczarek podhalański, berneński pies pasterski, mastyf angielski, owczarek kaukaski, Kuvasz, dogue de Bordeaux.

pies pasterski - owczarek podhalański

To o czym warto pamiętać, gdy pracujemy z psem stróżującym to to, że wiele z nich może być nieufnych wobec nieznanych im osób. Mogą potrzebować czasu żeby przestać traktować obcą osobę jak intruza. Istotne też jest to, że niestety u większości tych psów oszczekiwanie i alarmowanie opiekuna jest podszyte strachem i niepokojem, a nie odwagą. Lękliwość przed zmianami w otoczeniu była w tych psach przez lata pielęgnowana, dlatego też u wielu psów ras stróżujących, które mieszkają w mieście, mogą pojawić się problemy z lękiem ze względu na ogrom nowych bodźców każdego dnia. Psy te mogą też budzić opiekuna w nocy szczekaniem, gdy tylko usłyszą hałas za oknem lub na klatce schodowej. Zadbanie o poczucie bezpieczeństwa u tych psów będzie tu kluczowe.

Pasterskie Psy Zaganiające

Drugą grupą są pasterskie psy zaganiające. Psy te oprócz namierzania i obserwacji, wzmacniane miały również takie cechy jak podkradanie, pogoń i chwycenie. Ich zadaniem w pracy ze stadem było (i jest) przede wszystkim zaganianie stada (owiec, krów, drobiu) i pomoc w sprawnym przemieszczaniu go z miejsca na miejsce w ścisłej współpracy z pasterzem. To dlatego psy są wyjątkowo czułe na swojego opiekuna i charakteryzują się ogromną chęcią współpracy. Typowymi rasami psów zaganiających są: border colie, owczarek szetlandzki, corgi – pembroke i welsh, cattle dog, biały owczarek szwajcarski czy owczarek niemiecki. Psy pasterskie mają bardzo wyczulony zmysł wzroku i słuchu, co ma pomagać im w kontakcie z pasterzem i dostrzeganiu stada nawet z dużych odległości.

W pracy z tymi psami, ale też w życiu codziennym z nimi można zauważyć, że psy tych ras są bardzo wrażliwe na ruch. Często również mają ogromną potrzebę pracy i dostawania zadań, a także potrzeby ruchu i problemy z wyciszeniem. Dlatego niezwykle ważne jest, aby zapewnić tym psom odpowiednie aktywności i spełnienie ich naturalnych potrzeb. Różnego rodzaju sporty, które w dużej mierze bazują na psich instynktach, mogą się nie raz okazać strzałem w dziesiątkę. Mamy przecież już nawet zawody z pasienia owiec, które idealnie mogą pasować do psa z tej grupy.

Powyższa charakterystyka psów zaganiających oczywiście nie oznacza, że każdy pies z tej grupy będzie przejawiał takie zachowania, ale ogromne ważne jest, aby mieć świadomość ich pierwotnego wykorzystania i postarać się zapewnić psu to czego potrzebuje oraz dokładnie przemyśleć, czy dana rasa jest odpowiednia dla naszego trybu życia. W pracy z klientem, który zgłasza się do behawiorysty z problemem, który zauważa u swojego psa, możemy też często pomóc w jego rozwiązaniu posiłkując się wiedzą o historii użytkowości danej rasy – znaleźć przyczynę zachowań określonych jako problematyczne i stworzyć odpowiedni plan treningowy.

Jak wyglądają psy pasterskie?

Ppies pasterski będzie różnił się wyglądem w zależności od tego czy jest psem stróżującym czy zaganiającym. Psy stróżujące, tak jak już wspomniałam wcześniej, to często psy masywne, duże i silne. Nie potrzebna była u nich szybkość czy zwinność, pożądana była szybka reakcja w postaci wokalizacji oraz imponujący wygląd mający za zadanie przestraszenie obcego.

Często psy te mają gęstą grubą sierść, która chroni je przed złą pogodą. Natomiast psy zaganiające stada musiały być szybkie i zwinne, z łatwością wykonujące zwroty i zmiany kierunków według poleceń pasterza. Wśród tych psów w wyglądzie możemy dostrzec dużo różnic – mamy psy mniejsze i większe, ale mamy sporo cech wspólnych. Typowy owczarek pasterski ma gibkie, zwrotne ciało, a jego pysk jest dosyć „ostrej budowy” dzięki czemu psy te były często w stanie przesuwać zwierzęta nie tylko swoim ruchem, ale i mocnym spojrzeniem.

szwajcarski pies pasterski

Ile żyją psy pasterskie?

Długość życia psów pasterskich jest bardzo różna głównie dlatego, że mamy bardzo dużo ras w obrębie tej grupy, a wśród nich zarówno linie użytkowe jaki i eksterierowe (bardziej ukierunkowane na wygląd, zwane również wystawowymi). Selekcja pasterskich psów pod kątem wyglądu często niosła za sobą różnego rodzaju choroby genetyczne, które siłą rzeczy skracały długość życia tych psów. Kolejnym aspektem jest to, że mamy zarówno rasy pasterskich psów dużych jak np. owczarek niemiecki, berneński pies pasterski, biały szwajcarski pies pasterski i rasy psów małych, np. welsh corgi, niektóre border collie, czy nawet owczarek szetlandzki. Psy dużych ras na ogół żyją krócej, ale tu też nie jest to zawsze reguła. W związku z powyższym ciężko jest jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie o długość takiego życia psa.

Jak szkolić psa pasterskiego?

Na wstępie powiedzmy to jasno: praktycznie każdy pies pasterski doskonale nadaje się do szkolenia nawet najtrudniejszych zadań. Treningi trzeba jednak dobrać do tego jaką funkcję psów pasterskich miała spełniać dana rasa. Szkolenie psa pasterskiego powinno być zdecydowanie oparte na jego naturalnych popędach.

Osobniki mogą różnić się między sobą, ale bardzo często możemy zauważyć wiele podobieństw. I tak psy zaganiające często odnajdują dużo radości w bliskiej współpracy z człowiekiem, chętnie się uczą i są bardzo często najszerszą grupą psów trenujących sporty takie jak obedience, agility czy wspomniane wcześniej pasienie. Wiele przyjemności sprawia im szarpanie się z opiekunem zabawkami, które z powodzeniem mogą być wykorzystywane jako nagroda w treningu.

W pracy behawioralnej z psami pasterskimi często możemy zauważyć pewne podobieństwo w tym, jak psy danej rasy radzą sobie z trudnymi dla nich sytuacjami. U psów zaganiających często potrafi to być gonitwa za poruszającym się obiektem np. hulajnogą czy biegającym dzieckiem lub zaganianie grupy ludzi. Warto znaleźć dla nich taki sposób, który możemy zaproponować im jako alternatywa do np. gonienia i podgryzania rowerzysty. Często z powodzeniem możemy np. zaproponować psu właśnie pogoń za szarpakiem i wspólną zabawę nim.

W przypadku psów stróżujących bardzo ważny jest wspólny trening i nauczenie psa akceptacji nowych osób. W ich przypadku dosyć często pojawić się może problem z wpuszczeniem jakiejkolwiek osoby do ogrodu czy mieszkania, bo będzie traktował wszystkich jak intruzów. Poprzez odpowiedni trening (między innymi dobrze wypracowane odwołanie) i odpowiednią komunikację z psem, jesteśmy w stanie pokazać mu, kiedy nie jest potrzebna nam ochrona, a odwiedzający nie jest zagrożeniem – możemy dać psu znać, że niepotrzebnie się niepokoi i że my mamy sytuację pod kontrolą.

Powyższe opisy psów pasterskich to jedynie wielki skrót dotyczący ich pierwotnej użytkowości. Warto też zaznaczyć, że w większości przypadków pies pasterski potrzebuje doświadczonego przewodnika, który zapozna się z tym jakie są potrzeby psów pasterskich. W przypadku każdej poszczególnej rasy warto się zagłębić w jej szczegółową historię, ale dobrze też jest znać ogólne wspólne cechy psów z danej grupy. Często bowiem mamy do czynienia z mixami ras, kundelkami, które w swoich genach mają po trochu z różnych grup i wtedy znajomość cech charakterystycznych każdej grupy może być bardzo pomocna w próbach zrozumienia naturalnych potrzeb danego psa oraz jego zachowań.

Musimy pamiętać o historii doświadczeń danego osobnika, ale również o historii jego rasy, gdyż wiele cech jest przekazywanych z pokolenia na pokolenie oraz wzmacnianych w wyniku selekcji w hodowlach. To nasza odpowiedzialność, aby zapewnić psom odpowiednie warunki oraz zajęcia, dzięki którym nie będą musiały szukać ich na własną łapę, tym samym tworząc sytuacje problemowe zarówno dla opiekunów jak i często dla samych psów.

Jak wyszkolić psa pasterskiego do pracy z owcami?

Coraz częściej opiekunowie psa rasy pasterskiej interesują się tym niecodziennym psim sportem, jakim jest pasterstwo z psem. Na szczęście w Polsce oraz u naszych południowych sąsiadów pasterstwo staje się dosyć popularne. Powstała nawet pasterska mapa Polski , na której można odnaleźć osoby prowadzące treningi pasterskie. Przykładem psa pasterskiego, którego najczęściej zobaczymy na takich treningach jest na pewno Border Collie, ale nie zabraknie tam również psów pasących stylem tradycyjnym takich jak Owczarek Australijski, Sheltie a nawet krótkonogi Welsch Corgi. Na pierwsze treningi na pewno przyda Ci się linka treningowa.

Stowarzyszenia psów pasterskich w Polsce i na Świecie

Tak jak w przypadku innych ras psów tak i psy pasterskie mają swoje stowarzyszenia, które zrzeszają hodowców, opiekunów i miłośników tych czworonogów. Najpopularniejszym międzynarodowym stowarzyszeniem psów pasterskich jest niewątpliwie ISDS czyli International Sheep Dog Society.W Polsce jego odpowiednikiem jest KPPP czyli Klub Pracujących Psów Pasterskich. Jeżeli chcemy bardziej zagłębić się w ten świat i pozwolić robić naszemu czworonożnemu przyjacielowi to co pies pasterski kocha najbardziej, warto odwiedzać powyższe strony w celu poznania kalendarzy wydarzeń związanych z pasterstwem.

Zawody psów pasterskich

Tak! Dobrze czytacie! Jest coś takiego jak zawody psów pasterskich i nawet odbywają się takie w Polsce. Są dwie organizacje, które organizują takie wydarzenia w Polsce. Pierwszą z nich jest wspomniane już wcześniej ISDS, drugą jest FCI, reprezentowaną w naszym kraju przez ZKwP (Związek Kynologiczny w Polsce). Zawody takie nazywane są Trialami i wyglądają tak jak na poniższym filmie:

I o ile w zawodach organizowanych przez ISDS wziąć udział może każdy pies zarejestrowany w stowarzyszeniu, o tyle w FCI psy uznawane przez organizację jako pasterskie muszą najpierw przejść kilka etapów, by móc wystartować w zawodach.

Test Predyspozycji Pasterskich „FCI NHAT”

Test Predyspozycji Pasterskich (FCI NHAT) jest to międzynarodowy test, który ma na celu ocenę głównych cech pasterskich wspólnych dla różnych ras psów pasterskich. Są to przede wszystkim:

Test pracy psów pasterskich “FCI HWT”

Test pracy ma na celu sprawdzenie umiejętności pasterskich psa i dopuszczenie go do startu w zawodach. W przypadku testów pracy wyróżniamy dwa style: tzw. “Tradycyjny” lub “Farmerski” i “Angielski”. Ten drugi możemy zaobserwować praktycznie wyłącznie u psów rasy Border Collie.

Aby zaliczyć test pracy pies musi wykonać następujące ćwiczenia:

  1. Pies wyprowadza owce z zagrody, spokojnie i bez stresu.
  2. Pies musi zatrzymać stado na drodze do miejsca wypasu.
  3. Wypas owiec w wyznaczonym obszarze. Pies nie może stresować owiec jednocześnie pilnując, by nie wyszły z danego obszaru.
  4. Przeprowadzić owce do ich miejsca odpoczynku (koszaru) w sposób niepowodujący stresu i kontuzji u owiec.
  5. Pies pasterski musi udowodnić, że potrafi wpływać na kierunek prowadzenia stada owiec.
  6. Oceniane jest ogólne zachowanie i współpraca psa pasterskiego z jego przewodnikiem.

Test pracy psów pracujących stylem angielskim dodatkowo wzbogacony jest o następujące zadania:

  1. Outrun – czyli dobieg do owiec na odległość nie mniejszą niż 75 metrów.
  2. Lift – czyli podjęcie owiec. Pies pasterski powinien w spokojny sposób wpłynąć na ruch owiec – tak by nie ruszyły zbyt gwałtownie.
  3. Fetch – czyli przyprowadzenie owiec w wyznaczony obszar.
  4. Drive – czyli prowadzenie owiec w wyznaczonym kierunku.

Jak możemy wywnioskować z powyższego najważniejszym zadaniem psa pasterskiego jest to, by sprawnie wpływać na zachowanie owiec nie powodując przy tym zbytniego stresu w stadzie. Zdany test pracy psów ras pasterskich kwalifikuje psa do startu w zawodach czyli IHT. Wszelkie szczegóły na temat testów i zawodów znaleźć można na stronach komisji dyscyplin ZKwP.

Rasy psów pasterskich dopuszczonych przez FCI

Jak już pisaliśmy wcześniej – człowiek hoduje psy pasterskie od wieków w różnych rejonach świata i do różnych celów, dlatego lista psów pasterskich rozpoznawanych przez międzynarodowy związek hodowców jest dość długa. W sekcji pierwszej znajdziemy:

W sekcji drugiej poświęconej psom pasterskim znajdziemy psy do bydła (psy pasterskie cattledogs z wyłączeniem szwajcarskich psów do bydła):

Jednak wymienione przez fci psy pasterskie nie są jedynymi, które występują na świecie – dowodem są chociażby nieuznawane przez związek, australijski pies pasterski Koolie, albo anatolijski pies pasterski, który tak na prawdę występuje jako cztery różne rasy (Akba, Kangal, Karana i Pies Kars).

Jak nazwać psa rasy pasterskiej?

Pytanie może się wydawać trywialne, jednak istnieją pewne zasady w ISDS, które mówią o tym, że nazwa psa powinna być prosta i składać się nie mniej niż z dwóch liter i nie więcej niż z dwóch sylab. Wybierając imię dla psa pasterskiego warto wziąć to pod uwagę. Jak czytamy na stronie ISDS, imię Ed jest dopuszczalne ale Oliver już nie. Nie można też nazwać psa “Bo” ponieważ brzmi zbyt zbliżenie do “No” (ang. “Nie”).

Najpopularniejsze imiona psów pasterskich zarejestrowanych w ISDS to dla psów: Ben, Roy, Moss, Glen and Spot, a dla suczek Meg, Jess, Nell, Fly and Jill. 

Pies pasterski – podsumowanie.

Obecnie psów pasterskich wychowywanych w naszych domach jest coraz więcej. Trochę zatraciło się ich prawdziwe przeznaczenie, ale doskonale odnalazły swoje miejsce w innych dziedzinach życia. Psy pasterskie wykorzystywane są obecne do różnego rodzaju sportów kynologicznych. Owczarki Niemieckie oraz Belgijskie Malinois idealnie sprawdzają się w sportowym posłuszeństwie albo w IPO. Berneńskie psy pasterskie przyjęły rolę psów rodzinnych a Border Collie nie mają sobie równych zarówno w pasieniu jak i w agility. Jednak opiekunowie psa pasterskiego muszą pamiętać o tym jaka jest historia psów pasterskich i jakie są ich naturalne potrzeby. Biorąc pod uwagę ich pierwotne przeznaczenie psy pasterskie ciężej znoszą warunki miejskiej dżungli. Bardzo ważne jest by poznać dokładnie historię i potrzeby rasy psa, którego chcemy przygarnąć do swojego życia.

Podziel się Facebook