Porady, pomysły, wskazówki Psi behawiorysta Z psem na codzień
Matylda Matusiak
26 września 2023

Zrozumienie języka ciała psa pozwala nam zrozumieć jego emocje i stan w danej sytuacji. Wiedząc, jak nasz pies się czuje lub co chce nam powiedzieć, możemy mu w lepszy sposób pomóc lub proponować zachowania alternatywne. Psom bardzo dużo przypisuje się ludzkich cech, antropomorfizacja mocno zaburza nasze postrzeganie zachowania psa i często prowadzi do zgrzytów komunikacyjnych. Psy stosują konkretne sygnały, aby osiągnąć dany cel lub wpłynąć w odpowiedni sposób na innego osobnika. Nasze czworonogi wysyłają sygnały werbalne i niewerbalne, jednakże dużo większą wagę przywiązują do mowy ciała. Świadomość języka naszych czworonożnych przyjaciół i umiejętność odczytywania mowy ciała psa prowadzą do lepszej komunikacji i relacji między opiekunem a psem. Możemy dzięki temu lepiej zrozumieć potrzeby zwierzęcia, kiedy pies jest radosny, zaniepokojony, a kiedy wysyła sygnały agresywne.

Jak interpretować mowę ciała psów?

Bardzo ważnym, aspektem analizowania psiej komunikacji jest obserwowanie kontekstu, który określa, kiedy i w jakiej sytuacji pies przejawia dane zachowanie, dzięki temu możemy przyporządkować je do konkretnej grupy i z pewną przewidywalnością określić podstawy motywacji zachowania, np. pies macha ogonem – to nie zawsze będzie miało takie samo znaczenie. W jednej sytuacji może oznaczać zaniepokojenie a w innej radość, wszystko zależy od kontekstu i emocji podczas danego przypadku. Dlatego bardzo ważną umiejętnością jest zrozumienie języka ciała psa i niegeneralizowanie zachowań.

Każda sytuacja czy interakcja jest inna i trzeba ją analizować indywidualnie. W każdej interakcji warto patrzeć szeroko na to, jaka jest postawa ciała psa, jego czujność, zachowanie podczas stresu, jakie są konkretnie sygnały stresu oraz emocje psa. Warto szczególnie spoglądać, jaka jest głowa psa, ogon, napięcie mięśni oraz czujność psa. 

Każdy gatunek ma swój unikalny repertuar zachowań. Jest wyodrębniony podział zachowań na grupy, ale należy pamiętać, że są one ze sobą ściśle powiązane. Psi język gestów jest bardzo obszerny, ale można wyróżnić pewne zestawienia. Nadrzędną potrzebą jest jedzenie, a co za tym idzie zachowania łowieckie, które umożliwiają zdobycie pokarmu. Pies chroni swoje zasoby, przez co konkuruje, ale i wytwarza więzi (zachowania agonistyczne i afiliacyjne).

Aby przekazać swoje geny następnemu pokoleniu muszą występować zachowania seksualne (parowanie i prokreacja). Wyróżnia się także zachowania związane z czynnościami fizjologicznymi tj. utrzymanie stałej temperatury ciała, trawienie pokarmu. Przyporządkowuje się je do pozostałych zachowań. Chcąc zrozumieć swojego pupila każdy powinien znać grupy zachowań psa i wiedzieć czym się charakteryzują, aby rozumieć zwierzę w danej sytuacji oraz żeby komunikacja na poziomie pies-opiekun była czytelna.

Jak poznać, że pies się stresuje?

Stres jest obecny w życiu każdego organizmu, jednakże jego poziom jest kluczowy dla prawidłowego funkcjonowania. Stres jest fizjologiczną i behawioralną odpowiedzią organizmu na zagrożenie. Jest to normalna reakcja każdego organizmu na czynnik stresogenny, ale potrzebne jest utrzymanie równowagi (po każdej sytuacji stresującej powinno nastąpić wyregulowanie/wyciszenie). 

Zmiany fizjologiczne typowe dla stresu umożliwiają przetrwanie, ale na dłuższą metę mają szkodliwy wpływ na funkcjonowanie organizmu. Mogą powodować nieodwracalne zmiany, prowadząc do groźnych chorób, jak cukrzyca czy choroba niedokrwienna serca, a nawet do nagłego zgonu. Pod wpływem bodźców stresogennych w organizmie wydziela się kortyzol, który zaburza homeostazę organizmu. Osłabiony organizm to łatwy kąsek dla wszelki patogenów, które mają łatwiejszy dostęp do wtargnięcia do organizmu. 

Trening oparty na karze (awersji) powoduje stres, lęk, może być powiązany z problemami behawioralnymi, agresją w stosunku do ludzi czy psów, a nawet wzmożoną pobudliwością i rozproszeniem. Dlatego tak kluczowym elementem jest wiedzenie, kiedy nasz pies się stresuje oraz w jaki sytuacjach, aby dążyć do jego zminimalizowania. Zwierzę, które widzi w opiekunie wsparcie, czuje się rozumiane. Psy posługują się tak zwanymi „sygnałami uspokajającymi” (ang. calming signals). Mają one na celu prowadzić do uniknięcia potencjalnych konfliktów i zmniejszać stres swój, ale także innych osobników. Turid Rugaas wymienia między innymi takie sygnały uspokajające jak:

Odwracanie wzroku

– mrużenie oczu
– unikanie patrzenia w oczy
– opuszczony wzrok

Odwracanie głowy

– spoglądanie raz w jedną, raz w drugą stronę

– głowa odwrócona przez dłuższy czas

– szybki ruch głowy w bok

Odwracanie ciała

– odwracanie się bokiem

– odwracanie się tyłem

Zastygnięcie

-kładzenie się

– znieruchomienie w pozycji siad lub stój

Wraz ze wzrostem poziomu stresu u psa rośnie liczba i intensywność przesyłania sygnałów uspokajających. Jeśli te sygnały są ignorowane, psy komunikują się bardziej intensywnymi sygnałami grożącymi np. pokazanie zębów, warczenie, a nawet ugryzienie. Pies, który będzie karcony za prezentowanie sygnałów świadczących o tym, że czuje się niekomfortowo w danej sytuacji, może zahamować swoje sygnały i następnym razem zaatakować bez ostrzeżenia. 

Często pogryzienia przez psy wynikają z podstawowego błędu, jakim jest brak rozumienia sygnalizowanych komunikatów. Jeśli dziecko przytula się do psa, który sztywnieje, odwraca głowę, oblizuje intensywnie nos, ziewa, zamiera w bezruchu, to powinniśmy interweniować, bo pies już sygnalizuje o swoim dyskomforcie. Pamiętajmy, że nawet zestresowany pies może machać ogonem, ale w takim kontekście nie oznacza to radości. Bardzo ważna jest perspektywa całej sytuacji i wysyłane sygnały mową ciała. Umiejętność wyłapywania i rozumienia komunikatów w danym kontekście jest bardzo ważnym elementem komunikacji pies-człowiek.

Zachowania agonistyczne

Są to wszelkie zachowania konkurencyjne, związane z walką, nieprzyjazne, wykazywane przez zwierzę w sytuacji, gdy czuje się niepewnie lub zagrożone. Zachowania te komunikują gotowość do stanięcia w obronie własnych zasobów np. terytorium, prawo do rozmnażania, dostęp do pokarmu, prawo do poczucia bezpieczeństwa. 

Zachowania te przyjmują formę grożenia lub bezpośredniego ataku przeciwko innemu zwierzęciu do momentu rozwiązania sytuacji (np. okazanie uległości jednej ze stron, ucieczki czy rezygnacji). W zachowaniach agonistycznych wyróżnia się sygnały uspokajające oraz agresywne. Sygnały uspokajające należą do zachowań, których zastosowanie ma charakter sygnałów powstrzymujących (cut off signals), które zostały omówione wyżej. Występują one w komunikacji, aby zapobiec narastaniu agresji. Powodują one zmniejszenie napięcia pomiędzy osobnikami, poprzez ustępstwo oraz powodują obniżenie własnego napięcia, czyli zwiększenie komfortu osobnika. Psy dążą do zatrzymania konfliktu, a nie do jego pogłębienia. 

Po to psy wymyśliły język gestów, które mają na celu zażegnać konfrontacje. Większość opiekunów jest bez problemu w stanie wykazać zachowanie psa agresywnego, ponieważ jest ono intensywne i wpływające mocno na drugiego osobnika. To na przykład kłapanie zębami, warczenie, szczekanie psa, stawanie pyskiem w pysk itd. Mowa ciała psa agresywnego jest mocna i często intensywna. Oczywiście trzeba podkreślić, że agresja jest normalnym środkiem komunikacji, jeśli jest używana adekwatnie do sytuacji i jest na odpowiednim poziomie. Każdy pies ma prawo bronić w sytuacji zagrożenia, jeden osobnik będzie szedł w ucieczkę, a inny pies będzie czynnie się bronić.

Zachowania afiliajacyjne

Są to zachowania przyjacielskie, towarzyskie, skierowane z pozytywnym nastawieniem. Pośrednio te zachowania wzmacniają więzi i powodują kształtowanie się relacji między osobnikami. Przypuszcza się, że te zachowania wywodzą się z okresu szczenięcego, podczas którego szczenięta kojarzyły pozytywne relacje z rodzeństwem i matką. Są to nauczone psie zwyczaje w celu poznania drugiego osobnika. Zachowania afiliacyjne polegają na okazywaniu bliskości, wzajemnej pielęgnacji czy odbywaniu powitań. Sygnały te mają na celu zachęcić do nawiązania kontaktu i zmniejszenia dystansu. Psy prezentują te sygnały, gdy chcą przebywać w towarzystwie innego osobnika, przy którym są spokojne i zrelaksowane, a także podczas chęci zabawy.

Do takich sygnałów możemy zaliczyć między innymi:

Kiedy pies się bawi?

Niestety wielu opiekunów bardzo często myli zabawę z zachowaniami demonstracyjnymi psów. Mają one na celu zaimponować i pokazać swoje mocne strony. Może być to np. podbiegnięcie na wprost, skakanie, psi ukłon (który nie oznacza chęci zabawy, a ma na celu przesunięcie innego osobnika), zatrzymywanie spojrzeniem, wyścigi itd. Rzadko dochodzi do takiej sytuacji, gdy dwa nowo poznane osobniki od razu przechodzą w tryb zabawy. Psy zazwyczaj na początku chcą poznać drugiego osobnika, jak silny jest, jak szybko biega, w jakim stopniu można pozwolić sobie z nim w interakcji, a dopiero potem psy komunikują chęć do zabawy.

Także nie każdy pies na początku interakcji komunikuje “pobaw się ze mną” a bardziej “poznajmy się”. Psia zabawa cechuje się przesadą, zmianą kolejności i ról, ma niepoważny charakter odgrywanej roli. Pies podczas zabawy cechuje się zabawowym wyrazem psyka, ma zabawowe, nieefektywne kroki, przesadne, emocjonalne wykonywanie ruchów, przerywanie i kontynuowanie ruchów/zachowań z innej grupy, zmiana ról, często używanie przedmiotów do zabawy np. piłki, zabawki czy patyki. Trzeba pamiętać, że czasami jest cienka granica pomiędzy zabawą a zachowaniami agonistycznymi. Dlatego właściciel powinien być wyczulony na sygnały wysyłane przez swojego podopiecznego i bacznie go monitorować oraz być wprawionym w rozpoznawanie mowy ciała psa.

Do wielu pogryzień psów dochodzi w momencie “zabawy”, która często jest błędnie interpretowana przez nas. Brak balansu w interakcji psów będzie prowadził do frustracji i narastającego napięcia. Pamiętamy pies, który goni innego psa może świetnie się bawić, ale drugi osobnik może w tym samym czasie przeżywać ogromny stres.

Tego szukajcie w zabawie swoich psów:

Podziel się Facebook